شهرها همزمان که مراحل تغییر و تحول را پشت سر میگذارند با خود کمبودها، مسائل و مشکلات، محدودیتها و نیازهایی را به همراه دارند و تنها با برنامهریزی دقیق و اصولی است که میتوان گامی در جهت رفع کمبودها و نیازها و حل مسائل و مشکلات برداشت. بنابراین برنامهریزی شهری، شهر را در مسیر حرکت مشخص و صحیحی قرار میدهد و لزوم توجه به جایگاه برنامهریزی در فرآیند توسعه شهر نیز از همین رو بیش از پیش احساس میشود.
هدف اصلی برنامهریزی شهری فراهم آوردن محیطی راحتتر، بهتر، آسانتر و موثرتر برای عموم شهروندان است. به عبارت دیگر، برنامهریزی شهری مجموعه گستردهای از فعالیتهای نظاممند است که به منظور نیل به اهدافی برای آینده شهر مورد توجه قرار میگیرد.
مساله آیندهنگری در برنامهریزی شهر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ چراکه زندگی شهرها بدون ساز و کارهای انتظام و قابل اجرا دچار هرج و مرج و آشفتگی میشود. بنابراین برنامهریزی شهری تلاشی است در جهت انجام اعمالی که نتایج آنها منجر به حفظ منافع شهروندان و بهبود محیط آنها میشود.
امروزه با وجود معضلات بیشمار شهری به ویژه در شهرهای کوچکی مثل مرودشت، احساس نیاز به برنامهریزی بیش از پیش احساس میشود و در چارچوب این تفکر است که امکان ایجاد تعادل، تناسب و هماهنگی در بخشهای مختلف شهر وجود دارد.
بنابراین، برنامهریزی شهری به شهر و حیات شهری به عنوان یک ساز و کار پویا، هدفدار و زنده، توان مضاعف میدهد. در چنین شرایطی مدیریت شهری با وجود برنامه¬ی آیندهنگرانهی شهری امکان حرکت در مسیر مناسب پاسخگویی به دگرگونیهای آتی شهر و خواستهها و نیازهای شهروندان را دارد. در صورتی که مدیریت شهری به برنامهریزی شهری اعتقاد و باور داشته باشد و در عرصه عمل نیز آن را مورد توجه قرار دهد، میتوان با صحت و دقت وضع موجود را شناخت، نیازها را در نظر گرفت، اولویتها را دیده و چشماندازها را ترسیم کرد.
از این منظر شهر مرودشت دارای مشکلات بیشماری است؛ بدین معنی که در مورد برنامهریزیهای کلان شهری در مرودشت نیازهای بومی کمتر لحاظ میشود. نیازهایی که به فراخور شرایط شهرستان و نیز اقتضائات این شهر میتواند متفاوت باشد.
سیستم حمل و نقل درون شهری، کاربری اراضی در مرودشت، حوزه بهداشت، سلامت و درمان، اقتصاد شهری، ایجاد اشتغال، فراهم ساختن زمینه سرمایهگذاری، معماری شهری، مبلمان شهری و فضای سبز، توسعه فیزیکی مرودشت، محلهبندی، برنامهریزیهای زیست محیطی و خدمات اجتماعی و رفاهی، از جمله زمینههایی است که میتوان در برنامهریزیهای کلان مرودشت مورد توجه قرار داد.
متأسفانه به دلیل غلبه رویکردهای سنتی مدیریت شهری، یکی از بزرگترین موارد غفلت مدیریت در مرودشت آن است که برنامهریزی شهری را تنها در حوزه اختیار شهرداری دانسته و آن را به موارد عمرانی همچون کاربری زمینها و یا مبلمان شهری و توسعه فیزیکی محدود میکنند.
برنامهریزی شهری بسیار فراتر از چنین حوزههایی است. یکی از عمدهترین حوزههای برنامهریزی شهری، آیندهنگری در ایجاد «عدالت فضایی و اجتماعی» است. عدالت فضایی و اجتماعی به معنای اختصاص عادلانه فضاها و امکانات با در نظر گرفتن شرایط جمعیتی، فضایی و زیستی است.
موارد زیر نشاندهنده عدم توجه مدیریت شهری مرودشت به «برنامهریزی شهری آیندهنگرانه» است:
– در شهرستان مرودشت که جوانان پرشور فراوانی برای رفتن به سینما دارد هیچگونه سینمایی وجود ندارد و تنها سینمای این شهر نیز تعطیل شده است.
– در شهرستان مرودشت که استعدادهای ورزشی بسیاری وجود دارد سیاست مدیریتی مناسبی جهت مدیریت و توسعه فعالیتهای ورزشی وجود ندارد.
– با توجه به غلبه و اهمیت کشاورزی در ایجاد اشتغال شهرستان مرودشت، سردخانههای مجهز برای نگهداری محصولات کشاورزی وجود ندارد.
– در شهرستان مرودشت با وجود جاذبههای بالای گردشگری، بستر مناسبی برای جذب گردشگر وجود ندارد.
– وضعیت کارخانجات صنعتی مرودشت که تبدیل به دغدغه دیرینه مردم این دیار شده نیز نشان از عدم توجه به برنامهریزی شهری آیندهنگرانه است.
– با توجه به آمار قابل توجه بیماریهایی از قبیل سالک در شهرستان مرودشت فاضلاب شهری مورد توجه جدی مدیریت شهری قرار نگرفته است.
به عبارت دیگر، «برنامه جامع شهری» به شکل برنامه راهنما یا به شکل سیستمی است که خط مشی اصولی و کلی سیاستهای شهر را تعیین میکند.
بنابراین، نیاز است تا طرحهای تفصیلی، طرح هادی و سایر طرحهایی که بیشتر رویکرد عمرانی داشته و به شهرداریها مربوطند در یک «طرح جامع و فراگیر شهری» ادغام شده و تمامی مسائل، مشکلات و محدودیتهای مرودشت را مورد توجه قرار دهند تا امکان آیندهنگری در مدیریت شهری مرودشت فراهم گردد. از سوی دیگر شهرداری تنها یک سازمان صرفا عمرانی نیست و مرکز خدمات اجتماعی و رفاهی نیز محسوب میشود. در حوزهی خدمات اجتماعی میبایست پس از تقسیمبندی منطقی شهر به مناطق مختلف و محلات متعدد، ارائهی خدماتی چون مشاوره و روانشناسی، مددکاری اجتماعی، مهارت های زندگی و غیره به شهروندان نیز انجام گیرد.
نتیجه آنکه بسیار ضروری است که با تهیه و بکارگیری «برنامه جامع شهری» در مرودشت الگوی صحیحی از برنامهریزی شهری را اجرا کرد و آینده این شهر را با بهرهگیری از مدیریت یکپارچه شهری از جهات گوناگون بهبود بخشید.